Heavy flowers, plastic bottles – Museum Jan Cunen

HEAVY FLOWERS, PLASTIC BOTTLES, solotentoonstelling Museum Jan Cunen, Oss, 17 november 2013 t/m 12 januari 2014

Openingswoord Marjan Teeuwen, beeldend kunstenaar / curator KW14

Brigitte en ik kennen elkaar al zo’n 32 jaar! Het was de kunst die ons verbond. Kunst die de menselijke conditie met al zijn schakeringen en dimensies tot onderwerp heeft. De kunst was in ons contact altijd verbonden met de dieptes en hoogtes in onze persoonlijke levens. Beiden zochten we onze weg in de kunstwereld, soms liepen we samen op en soms scheiden onze wegen zich voor even, om daarna weer bij elkaar te komen. We hebben het vallen en opstaan bij elkaar mee gemaakt, de zijpaden die nodig waren, de successen, de opwinding over nieuwe stappen, de frustratie over inkomen, atelierperikelen, kritiek de we kregen of kritiek die we op onszelf hadden, de geestdrift, de inspiraties, de noodzaak en de passie om met kunst bezig te zijn.

Ik mag hier spreken op een gedenkwaardig moment in Brigittes loopbaan. De tentoonstelling Heavy flowers, plastic bottles viert het feit dat Brigitte de winnaar is van de wedstrijd die werd georganiseerd gelijktijdig met de tentoonstelling samengesteld door Jan Marijnissen: Linkse hobby: de keuze van Jan Marijnissen. Heavy flowers, plastic bottles is een kroon op Brigittes carriere tot nu toe. En helemaal verdiend. Ik ken niemand die met zoveel noodzaak en overtuigingskracht werkt aan het ontwikkelen van haar eigen beeldtaal als Brigitte. Na een periode van 10 jaar, waarin ze haar kinderen grootbracht en haar geld verdiende als vertaalster, kwam ze met kracht terug. Niets was teveel om weer met de kop-ploeg mee te lopen. En het is haar gelukt. Brigitte, ik feliciteer je van harte met het winnen van de prijs en deze prachtige presentatie in de bijzondere zalen van dit mooie museum.

En hier permitteer ik mij een TERZIJDE, en wel over de rol van kunst in onze samenleving; ik denk dat ik met deze woorden ook zeker de goedkeuring van Jan Marijnissen zou krijgen, die vandaag toch ook een beetje meekijkt: in de globale wereld woedt al jaren een economische storm, ontstaan door buitensporige macht en hebzucht. Er is sprake van grootschalige afbraak van sociale, culturele en democratische verworvenheden, een toenemende machts- en inkomensongelijkheid wereldwijd en een meer en meer afbrokkelen van het humanistische gedachtegoed. In Nederland is een kaalslag in de kunsten aan de gang die zijn weerga niet kent. Politici, die er zich op doen voorstaan dat ze geen verstand hebben van kunst, hanteren de botte bijl, om zich rijk te rekenen met 22 miljoen, terwijl ze niet in de gaten hebben dat de economische schade voor de maatschappij in de miljarden loopt. Nog niet te spreken van de culturele, morele schade die onze samenleving oploopt: sinds de laatste rigoureuze bezuinigingsronde wordt er over kunst met een dedain gesproken, respectloos, zonder waardering: het zijn linkse hobby’s, leuke dingen voor de mensen. Terwijl cultuur / kunst, en dat zouden de beleidsmakers moeten weten (dom dom dom, ze stoppen liever 4 punt 5 miljard, ja miljard, in JFS gevechtsvliegtuigen dan 200 miljoen in kunst) een essentiele component is van onze beschaving.

Want bedenk: wat is er over gebleven van 4 millennia menselijke geschiedenis: kunst, architectuur, muziek en literatuur, filosofie en wetenschap. Dat is wat er overeind blijft, dat is het hart! De rest is enkel voertuig om cultuur mogelijk te maken. Alles verandert, alleen kunstuitingen blijven hun kracht houden door de eeuwen heen. Cultuur als essentiele component van onze beschaving. Met de laatste bezuinigingsronde is het respect voor kunst en de evidente waarde van kunst in onze samenleving geknakt. En dat is ernstig. Het Jan Cunenmuseum wordt zelfs met sluiting bedreigd, een museum dat zich een prominente plaats in de hedendaagse kunstwereld in Nederland heeft verworven, een bijzondere prestatie voor een klein stadje als Oss.

Onlangs bezocht ik in Museum Boymans van Beuningen de indrukwekkende Kokoschka-tentoonstelling: de man maakte twee wereldoorlogen mee, stond altijd aan de goede kant ondanks groot persoonlijk leed en armoede. In het hart van de tweede wereldoorlog, toen de wereld in brand stond en de ene na de andere stad kapot werd gebombardeerd, toen hij niet meer tot werken in staat was, toen alles zinloos leek, haalde zijn jonge vrouw hem over samen naar het museum te gaan. Daar werd hij diep getroffen door een zelfportret van Rembrandt (een laat zelfportret, ernstig lijdend aan waterzucht). Kokoschka werd bij het zien van Rembrandts zelfportret geraakt door het verval en de naderende dood, geschilderd in een virtuoos handschrift. De schoonheid van het verval. Het deed hem ten zeerste beseffen dat van al het ploeteren van de mens, alleen de kunst overblijft. Kunst (cultuur) overstijgt de rauwe werkelijkheid. De schoonheid en betekenis van kunst overstraalt het menselijke tekort. het menselijk falen. Het gaf hem de kracht weer te gaan werken. Na de oorlog startte Kokoschka zijn Schule des Sehens in Salzburg. In zijn ogen (en ook in de mijne) hebben kunstenaars de taak vanuit hun unieke positie (vanuit de zijlijn staan kunstenaars in het hart van de samenleving), in een beeldende taal uitspraken te doen over de menselijke conditie, over de mens die opbouwt en die verwoest, over het leven en de rol van de dood daarin.

En dit terzijde, wat geen echt terzijde is, brengt me weer terug bij het werk van Brigitte. Kunst gaat over transformatie. Transformatie van veelal onbeduidende materialen in kunstobjecten. Dit transformeren is geslaagd als de beschouwer meegaat in het spel van de kunstenaar. Transformatie van ordinaire flesjes frisdrank in een waterval. Transformatie van het stof van de ateliervloer in een stralend bloemstilleven. Je moet het willen geloven. En of je het gelooft is afhankelijk van het concept, de visie, het materiaalgebruik en de overtuigingskracht van de kunstenaar. Dat is altijd zo geweest, in de religieuze beelden en schilderkunst van de zeventiende eeuw en ook in de hedendaagse kunst van nu. Brigitte transformeert rommel en stof tot beelden die betekenis en schoonheid genereren. Ik heb thuis een schilderij hangen van Brigitte. De inhoud van een stofzuigerzak (haartjes, touwtjes, steentjes, nietjes, vettige vloeistoffen, lijn, nagelrandjes en veel stof) is getransformeerd tot een ijl, kwetsbaar en oh zo fier bloemstilleven. In een authentiek handschrift, vaardig en met een grote schoonheid, is de levenskracht van deze bloem- en plantstillevens evident. En ook het verval en de dood zijn evident. De rotzooi refereert aan verval, geknakt door de tijdelijkheid van het leven, de naderende dood, en toch leeft dit boeket. Het schilderij hangt er nu een jaar (is nu voor even weer in dit museum) en ik heb mezelf menigmaal betrapt, juist op momenten van twijfel en chaos in mijn eigen leven, dat een terloopse blik op het doek (altijd onverwacht als mijn hoofd vol was van andere zaken), mij steeds zo’n sterke beleving van schoonheid en opluchting, zeg troost, gaf. Op het doek heerst ook chaos en verval, maar een chaos en verval die boven het / mijn gewone leven zweeft, die boven de werkelijkheid uitstijgt, een sublimatie, en daarmee even dat moment van ruist en opluchting geeft, van schoonheid. En dat geeft energie en houdt ook een zekere geruststelling in: zo zit het leven in elkaar en niet anders. En dit is weer een mooie verbinding met Kokoschka’s blik op het zelfportret van Rembrandt. Dames en heren, dit is de kracht van kunst, en oh domme, domme politici, die zijn dit vergeten. We zullen ze weer bij de les moeten sleuren!

Brigitte, nogmaals van harte gefeliciteerd met deze mooie presentatie en heel veel voortvarendheid en succes gewenst met je verdere ontwikkeling. Ik wens u allemaal veel genoegen met Heavy flowers, plastic bottles van Brigitte Picavet

Info: www.museumjancunen.nl